بیماری آسم چیست ؟
آسم “Asthma” یکی از بیماری‌های آلرژیک است که متاسفانه در سراسر جهان افراد زیادی به آن مبتلا هستند. نام آسم برگرفته از واژه یونانی ἅσθμα به معنی «آسما» یا نفس نفس زدن است. از رایج ترین های نشانه بیماری آسم سه گانه‌های معروف : خس خس سینه, سرفه کردن و تنگی نفس هستند.
شیوع آسم از دهه 1970 به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. در سال 2011، تعداد 235-300 میلیون نفر در سطح جهان به این بیماری مبتلا بودند. و این بیماری حدود 250،000 مورد مرگ و میر را سبب شد.
بیماری آسم چیست ؟
بطور کلی در بیماری آسم راه‌های تنفسی متورم و تنگ شده و بیش از اندازه مخاط تولید می‌شود. در این حالت موجب ایجاد مشکلات تنفسی, سرفه و تنگی نفس به همراه صدا است. آسم بسته به نوع آن می‌تواند برای بعضی مشکلی راحت و برای بعضی دیگر مشکلی بسیار بزرگ باشد که در طول روز از انجام فعالیت‌های روزمره آنها را بازدارند و ممکن است به حملات بیماری آسم منجر و برای حیات او خطرآفرین نیز باشد.
در هنگام سرفه ممکن است ریه خلط تولید کند و بالا آوردن آن دشوار باشد. بعد از بهبودی حمله آسم, ممکن است این خلط چرک مانند به نظر برسد و این بدین علت است که وجود میزان زیاد سلول‌های سفید خون به نام ائوزینوفیل باشد.
علائم بیماری آسم معمولا در صبح زود, شب, ورزش کردن یا قرار گرفتن در هوای سر تشدید شود. البته این علائم برای همه یکسان نیست و برای بعضی کم و برای بعضی بسیار زیاد است.
حمله آسمی چیست و چه هنگام اتفاق می افتد ؟
زمانی که شدت این بیماری که می تواند به علت های درونی و محیطی افزایش یافته حمله آسمی “asthma attack” رخ دهد.
در زمان حمله آسمی با باریک شدن مسیر جریان هوا که علت آن نیز سفت شدن عضلات دور آن است هوای کمتری جریان می یابد.
در مسیر جریان هوا التهاب بیشتر و مجدد باعث باریک تر شدن مسیر جریان هوا می شود.
ریه با تولید بیشتر مخاط مسیر جریان هوا را بیشتر باریک می کند و در نتیجه این حمله آسمی تنفس برای فرد بسیار سخت شده یا کاملا مسیر تنفسی وی بسته می شود که در این هنگام باید سریعا تحت مراقبت های پزشکی قرار گیرد.
علل ایجاد آسم
یکی از علت‌های اصلی ابتلا به آسم تعاملات پیچیده محیطی و ژنتیکی است که هنوز متخصصان نحوه ایجاد آن و پاسخ مناسب به آن را درک نکرده‌اند. اعتقاد بر این است که افزایش ابتلا به آسم به علت تغییر اپی ژنتیک (عوامل ارثی و نه عوامل مربوط به توالی DNA) و تغییر محیط‌زیست اتفاق می‌افتد.
تغذیه بیماران آسمی
نخوردنی های بیماران آسمی
- خوردن خوراکی‌هایی تند و تیز, غذای سرخ کرده مضر است
- میوه‌های مضر برای آسم : نارنگی, پرتقال, هندوانه, توت فرنگی, خیار و کلا میوههایی که طبع سرد و تر دارند برای بیماران آسمی مضر است.
- گوجه و بادمجان نرسیده, سرکه
- از خوردن آب‌یخ و نوشیدنی‌های سرد خودداری کنید. همچنین از خوردن آب کلرینه شده پرهیز کنید.
- از خوردن خوراکی‌های خیلی گرم نیز باید اجتناب کرد.
- مضرات شکر برای بیمارن آسمی زیاد است.
- بسیاری از خوراکی‌های فرآوری‌شده دارای شکر و نمک هستند.
- در بعضی افراد بعضی به مواد خوراکی مانند : شیر, گندم, ذرت و نشاسته, بادام زمینی, سویا, تخم مرغ و …حساسیت دارند که ممکن علائم آسم را تشدید یا پدید آورد که بهتر است به امتحان آنها بپردازید و خوردن آنها را محدود کنید تا متوجه شوید به کدام یک حساسیت دارید.
- اگر مشکل معده نیز دارید از مواد خوراکی که احساس نفخ ایجاد می‌کنند باید اجتناب کرد مانند : مار چوبه, انواع لوبیاها, کلم بروکلی, گل کلم, کلم برگ, کلم دکمه ای, نوشیدنی‌های گازدار, خیار, خربزه, سیر, پیاز (خام), نخود, لپهع انواع فلفل‌ها, ترب, شلغم, سوسیس و انواع مواد خوراکی حاوی مواد تند‌و‌تیز.
- کنسروهای آماده که حاوی افزودنی‌هایی مثل سولفیت ها، تارترازین(نوعی رنگ زرد افزودنی)، بنزوات سدیم و سالیسیلات های طبیعی(ترکیبات شبیه آسپیرین که در بسیاری از غذاها یافت می شود) باعث تشدید علایم بیماری آسم می شوند.
خوردنی های بیماران آسمی
6 تا 8 لیوان آب در هر روز بنوشید.
از وعده ای غذایی کم ولی به دفعات استفاده کنید (6 وعده غذایی در هر روز توصیه می‌شود).
کمبود منیزیم در بدن : غلات, حبوبات, سبزیجات برگ تیره, ماهی و گوشت قرمز بهترین منابع منیزیم هستند که می تواند از اسپاسم ماهیچه‌ها جلوگیری یا آن را متوقف کرده.
کمبود سلنیوم در بدن : جگر, قلوه، نان تهیه شده از آرد کامل, ماهی خال‌خالی, سبوس‌ها, ماهی‌تن, جوانه گندم, پیاز, گوجه‌فرنگی, کرم بروکلی و مغزهای برزیلی (بادام برزیلی یا جوز برزیلی) بهترین منابع سلنیوم هستند که کمبود آن در بدن خطر ابتلا به آسم را به میزان قابل توجهی بالا می‌برد. این آنتی اکسیدان از تخریب سلول‌ها, آسیب دیدن کرموزم‌ها و بروز سرطان جلوگیری می‌کند.
کمبود ویتامین C : میوه‌های تازه یکی از بهترین منابع تامین ویتامین c در بدن هستند. از فواید ویتامین c این‌است که می‌تواند بعنوان یک آنتی‌اکسیدان و ضدالتهاب قوی عمل کند.
کمبود ویتامین B6 : گاها مصرف داروهای بیماری آسم با جذب ویتامین ب 6 ایجاد تداخل می‌کند. وجود ویتامین B6 می‌تواند از بروز حمله‌های قلبی جلوگیری به عمل آورد. از منابع مهم ویتامین B6 می‌توان به سیب زمینی, غلات صبحانه, نان, گوشت قرمز, ماهی, تخم مرغ, انواع لوبیاهای پخته, موز, مغزها و دانه‌ها خصوصا مغز آفتابگردان نام برد.
کمبود ویتامین B12 : اگر به مقدار زیاد دریافت شود می تواند واکنش های مربوط به بیماری آسم را در کسانی که به مواد غذایی حاوی سولفیت ها حساسیت دارند، کاهش دهد. از منابع ویتامین B12 عبارتند از : تمام غذاهای حیوانی مثل گوشت، شیر، فرآورده های لبنی، ماهی، تخم مرغ و همچنین غذاهای غنی شده با این ویتامین مثل غلات صبحانه، عصاره ی مخمر و بعضی از جلبک ها مثل جلبک دریایی.
اگر شما به مدت طولانی از کورتون ها(قرص های استروئیدی) برای کنترل آسم استفاده می کنید، به منظور پیشگیری از اثرات جانبی این داروها، مصرف نمک و مواد غذایی غنی از نمک(سدیم) را محدود کنید و همچنین مقدار کلسترول و چربی دریافتی رژیم خود را کاهش دهید. کورتون ها باعث نگهداری نمک در بدن شده و چربی خون را بالا می برند.
- گوشت، مرغ و ماهی کم چرب استفاده کنید.
- به جای استفاده از نان سفید از نان های تهیه شده از غلات سبوس دار استفاده کنید.
- انواع سیب ها و پیازهای قرمز رنگ
- انواع توت ها و میوه های رنگی که حاوی ترکیبات بیوفلاونوئید هستند.
- گردو به دلیل وجود اسیدهای چرب ضروری امگا-3
کارهایی که هنگام خوردن وعده های خوراکی باید انجام داد
بسیاری از افراد مبتلا به مشکلات تنفسی مزمن مثل آسم هنگامی که معده ی آن ها پر است احساس تنگی نفس می کنند. این به این دلیل است که زمانی که معده پر است دیافراگم نمی تواند به خوبی کار خود را انجام دهد. بنابراین از وعده های غذایی کم حجم ولی متعدد استفاده کنید تا هم دچار تنگی نفس و هم دچار ریفلاکس(برگشت اسید معده) که در بسیاری از مبتلایان شایع است، نشوید.
در ضمن به نکات زیر درهنگام صرف غذا توجه داشته باشید:
قبل از این که خیلی خسته و یا خیلی گرسنه شوید، غذا بخورید.
هنگامی که غذا را می جوید و می خورید نفس بکشید، اگر احتیاج دارید که نفسی تازه کنید، خوردن را متوقف کنید و در هنگام صرف غذا آرامش داشته باشید.
هنگامی که غذا می پزید، دو برابر یا 3 برابر مقدار مورد نیاز خود تهیه کرده و در فریزر نگهداری کنید تا زمانی که احساس ناراحتی می کنید و نمی توانید غذا درست کنید، از آن ها استفاده کنید.
برای این که احساس پری نداشته باشید سعی کنید، از مواد غذایی که نفخ ایجاد می کنند کمتر استفاده کنید مثل: مارچوبه، انواع لوبیاها، کلم بروکلی، گل کلم، کلم برگ، کلم دکمه ای، نوشیدنی های گازدار، خیار، خربزه، سیر، پیاز(خام)، نخود، لپه، انواع فلفل ها، ترب ، سوسیس، مواد غذایی محتوی ادویه های تند و انواع شلغم.
عوامل محیطی ایجاد بیماری آسم
از عوامی محیطی که موجب تشدید یا ایجاد محیطی برای ابتلا به آسم می‌شود می‌توان به :
- آلرژی‌زاها
- آلودگی هوا، و دیگر مواد شیمیایی زیست محیطی : گرده ها، ذرات ریز، بذرهای قارچ، شوره ی حیوانات یا زباله های سوسک ها
- عفونت های تنفسی مانند سرماخوردگی
- سیگار کشیدن و در معرض دود سیگار بودن
- سیگار کشیدن در دوران بارداری و بعد از زایمان با خطر بیشتر نشانه‌های مشابه آسم همراه است.
- فعالیت های فیزیکی (آسم ناشی از ورزش)
- سولفیت و مواد نگهدارنده بعضی از غذاها و نوشیدنی ها از جمله میگو، میوه ی خشک شده، سیب زمینی های فرآوری شده، آبجو و شراب
- بیماری رفلاکس معده، که در آن اسید معده به سمت حلق بر می گردد
- پایین بودن کیفیت هوا ناشی از آلودگی ترافیک یا میزان بالای ازن هم با ایجاد و هم افزایش شدت آسم همراه است.
- قرار گرفتن در معرض ترکیبات آلی فرار ممکن است محرکی برای آسم باشد. به عنوان مثال قرار گرفتن در معرض فرمالدئید ارتباط مثبتی با آن دارد.
- همچنین، فتالات موجود در پی‌وی‌سی با آسم در کودکان و بزرگسالان مرتبط است.و همین مسئله در مورد قرار گرفتن در معرض سطح بالای اندوتوکسین صدق می‌کند.
آسم با قرار گرفتن بیمار در فضاهای آلرژی زای داخلی تشدید می شود از جمله :
- کنه گرد و غبار
- سوسک
- شوره بدن حیوانات
- کپک.
برخی از عفونت‌های تنفسی ویروسی ممکن است خطر ایجاد آسم را در هنگام ابتلا در سنین پایین افزایش دهند نظیر: ویروس سنسیشیال تنفسی و راینوویروس. با این حال برخی از عفونت‌های دیگر ممکن است خطر ابتلا را کاهش دهند.
فرضیه بهداشتی در مورد ابتلا به بیماری آسم
نظریه فرضیه بهداشتی تلاش می‌کند افزایش ابتلا به بیماری آسم را در سراسر جهان به عنوان نوع فرهنگ زندگی انسان‌ها مرتبط سازد. در این فرضیه افزایش ابتلا به این بیماری آلرژیک را به‌عنوان نتیجه مستقیم و ناخواسته قرار گرفتن کمتر در معرض باکتری‌ها و ویروس‌های غیرعفونی در دوران کودکی توضیح دهد. این مسئله مطرح شده است که دلیل کاهش قرار گرفتن در معرض باکتری‌ها و ویروس‌ها تا حدودی به دلیل افزایش سطح نظافت و اندازه خانواده در جوامع مدرن است. شواهد پشتیبان فرضیه بهداشتی عبارتند از میزان پایین‌تر آسم در مزارع و در خانواده‌هایی که حیوانات خانگی دارند. یعنی با توجه به پیشرفت علم سطح بهداشت محیطی انسان‌ها نیز افزایش می‌یابد و این یعنی فاصله گرفتن از انسان گذشته که با وجود تماس با انواع آلودگی ها بیماری‌های کمتری را تجربه می‌کرد. زندگی بهداشتی امروزه باعث به وجود آمدن بدن هایی حساس به انواع بیماری‌ها می‌شوند. که با نگاه به اینکه در گذشته بیماری‌های کشنده مانند سرطان و دیابت بسیار کم بودند این فرضیه را قوی تر می‌کند.
استفاده از آنتی بیوتیک در بدو زندگی با ایجاد آسم ارتباط دارد. همچنین، زایمان به روش سزارین با افزایش خطر آسم (به میزان حدود ۲۰-۸۰٪) همراه است، دلیل این افزایش عدم دریافت کلونی‌های باکتریایی سالمی است که نوزاد با عبور از مجرای زایمان آنها را کسب می‌کند. ارتباطی بین آسم و میزان رفاه وجود دارد.
علت های ژنتیکی بیماری آسم
یکی از مهمترین دلایل ابتلا به آسم سابقه خانوادگی است که اگر یکی از افراد دوقلوی همسان به این بیماری مبتلا شود، احتمال ابتلای بیماری در فرد دیگر حدود ۲۵٪ است. تا پایان سال ۲۰۰۵، ۲۵ ژن مربوط به آسم در شش جمعیت مجزا یا بیشتر شناسایی شد؛ و در سال ۲۰۰۶ و در یک مطالعه ارتباط ژنتیکی بیش از ۱۰۰ ژن دخیل در ابتلا به آسم شناسایی شد و متاسفانه رو به افزایش است.
برخی از گونه‌های ژنتیکی تنها در صورتی می‌توانند باعث آسم شوند که شرایط محیطی خاصی وجود داشته باشد.
تأثیرگذارترین عامل خطرآفرین جهت ابتلا به آسم داشتن سابقه بیماری آتوپیک است؛ و آسم در کسانی که دچار اگزما یا تب یونجه هستند به میزان بسیار بیشتری رخ می‌دهد. ابتلا به آسم با سندروم چرگ اشتراوس که یک نوع بیماری خود ایمنی است و واسکولیت ارتباط دارد. افرادی که دچار انواع خاصی از کهیر می‌شوند نیز ممکن است علائم آسم را تجربه کنند.
بین چاقی و خطر ابتلا به آسم همبستگی وجود دارد و میزان هر دو آنها در سال‌های اخیر افزایش یافته است. با افزایش وزن چربی نیز افزایش می یابد و بافت چربی مستعد ابتلا به التهاب است.
داروهایی نظیر پروپرانولول, ASA، بتا بلاکر، آسپرین، ایبوپروفن,ناپروکسن, داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین ممکن است در بروز آسم دخیل باشند.